21. YY Öğrenme Yöntemi - Zihin Haritaları ile Öğrenmeyi Öğrenme (Mind Mapping) – Şefika Ergin

Tony Buzan tarafından 1969 yılında Da Vinci, Sir Isaac Newton, Paganini gibi tarihte yer etmiş önemli dehaların çalışma ve not alma yöntemlerinden esinlenilerek geliştirilen Mind Mapping (Zihin Haritaları) tekniği, “öğrenmeyi öğrenme” ve “öğrendiğini etkin kullanma”yı ifade etmektedir. Bu teknikle bireyler, sağ beyni devreye sokarak, sağ ve sol beyin birlikte temelli öğrenmeyi gerçekleştirir ve “öğrendiğini unutmama”yı öğrenirler. Bu sayede de gerek okul gerek iş gerekse sosyal hayatta başarı kaçınılmaz olur.

Zihin haritalarının yaratıcısı Tony Buzan’ın öncülüğünü yaptığı bu sistemle, kurumsal eğitimlerde şirket çalışanlarının yenilikçi düşünme, iletişim, problem çözme, iş birliği, analiz etme, sunuş yapma, planlama, proje yönetimi gibi becerilerinin geliştirilmesi sağlanırken, bireysel eğitimlerde ise öğrenmeyi öğrenmeleri sağlanır. Tony Buzan, yukarıda da bahsedildiği gibi, dâhilerin not alma tekniklerinden esinlenerek Zihin Haritaları tekniğini ortaya koymuştur.

Simgeleri, renkleri, görsel düzenleri ve uzamsal düzenleri kullanan Zihin Haritaları Tekniğinin, not alma ve ezberleme gibi geleneksel çalışma tekniklerinden çok daha fazla akılda kaldığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bir zihin haritasında bilgi, beynin işleyiş şekli gibi yapılanır. Yani bir merkezden etrafa yayılır, oysaki diğer yöntemlerde bilgi, alt alta dizilmiştir. Yani fazlasıyla düz ve monotondur.

Bir zihin haritası sizin düşüncelerinizi kelimenin tam anlamıyla haritalar, ilişkiler ve bağlantılar kurarak yeni düşünceler ortaya koymanızı sağlar. Sizin fikirlerinizi, kapalı bir kutu olan beyninizden alıp, görünür bir hale getirir. Bir ağacın dalları gibi dallar çizerek size yeni fikirler, yeni seçenekler konusunda ilham verir. Yapılan araştırmalarda, Zihin Haritaları Yönteminin, listeyle çalışmaya göre %80 daha etkili olduğu ortaya çıkmıştır.

Zihin Haritaları, beynin tüm potansiyelini açığa çıkarmayı sağlayan güçlü bir grafik tekniğidir. Beynin korteksindeki tüm alanları (sözcükler, görüntüler, sayılar, mantık, ritim, renk ve uzamsal farkındalık) tek bir yöntemle güçlü bir biçimde devreye sokar. Bu sayede size, beyninizin sonsuz derinliklerinde özgürce dolaşma fırsatı sunar. Zihin Haritaları, ileri düzeyde öğrenmenin ve net düşünmenin öğrencilerin performansını arttıracağı her alanda uygulanabilir.

Zihin Haritaları, renkler, resimler gibi sağ lob ve sözcükler, mantık, sayılar gibi sol lob becerilerini birleştirerek performans artışı sağlamaktadır. Yani bu yöntemle beyin, hangi konu üzerine yoğunlaşılırsa yoğunlaşılsın en üst performansında çalışır. Zihin Haritalarıyla bireyler güçlü ve etkili zihin haritalarını nasıl üreteceklerini ve bunları çok geniş ve farklı alanlarda nasıl uygulayacaklarını öğrenirler.
 

Okul Hayatında Zihin Haritaları Dönemi

Ülkemiz eğitim sistemi incelendiğinde, eğitim kalitemizin çeşitli araştırma ve değerlendirme sonuçlarına göre, maalesef Dünya standartlarının çok altında olduğu görülmektedir. Ülkemiz eğitim sistemi, beyin tahribatı olarak değerlendirebileceğimiz ezber anlayışını temel almaktadır.

Ailelerin ek dersler ve dershane kültürüne bulandığı günümüzde kolay öğrenmenin yollarını, kalıcı öğrenmeyi ve en önemlisi dünya eğitim sistemi standartlarını yakalamanın ön şartı, zihin haritalarıdır.
 

Zihin Haritaları Öğrencilere Neler Kazandırıyor?

• Zihin Haritaları ile çok uzun ders notları tek bir sayfaya not alınabiliyor,
• Zihin Haritaları ile çalışmada, sağ lob aktif rol oynadığından bilgiler uzun süre hafızada kalıyor ve Zihin Haritaları ile çalışılan ders çok daha rahat hatırlanabiliyor,
• Yapılan çalışmanın bütünü tek bir sayfada görülebileceği için yeni fikirlere daha açık olmayı ve bu durum da yaratıcılığın maksimum seviyeye ulaşmasını sağlıyor,
• Daha düzenli çalışmanızı sağladığı için başarıyı yükseltiyor.
   

İş Hayatında Zihin Haritaları Dönemi

Zihin Haritalarının en etkin kullanım alanlarından biri de iş hayatıdır. Modern iş hayatı, çalışanlardan tam manasıyla “Superman” olmalarını bekliyor diyebiliriz. Aynı anda birçok önemli konuyu başarıyla gerçekleştirebilmek, günümüz iş dünyasının beklenti rutinidir.

İş hayatının bizden beklentilerini insan kaynaklarının terminolojisiyle şu şekilde sıralayabiliriz:

• İletişim becerileri
• Planlama ve organizasyon becerileri
• Yaratıcılık
• Problem çözme
• Müşteri odaklılık
   

Tüm bu işlevleri gerçekleştirmekle görevli en değerli organımız olan beynimizi çok daha etkin ve keyifli kullanabiliriz ve bahsettiğimiz birçok beklentiyi yıpranmadan, keyifle ve zevkle karşılayabiliriz. Tony Buzan Zihin Haritalama Yöntemi, verilen bilgiyi tam ve eksiksiz almayı, verilen bilgi kapsamında neden sonuç ilişkilerini görünür hale getirmeyi, konuyla ilgili en önemli noktaları belirlemeyi, karşı tarafa bilgiyi doğru ve eksiksiz aktarmayı, üstünden zaman geçse bile bilgiyi eksiksiz hatırlamayı, bağlantılarını net bir şekilde görünür hale getirdiği için üzerinde çalışılan konuyla ilgili sınırsız sayıda düşünce, fikir ve bağlantı oluşturabilmeyi sağlar.

Modern iş dünyasının önemli uygulamalarından biri olan Zihin Haritaları, iş hayatı profesyonellerinin toplantı sırasında not alma, proje yönetimi, planlama, yaratıcı düşünce ve problem çözme gibi kilit noktalarında hayatı kolaylaştıran en önemli teknik vasıta olarak göze çarpmaktadır. Bu güçlü teknikle bireyler hem profesyonel hem de kişisel hayatlarında başarıyı elde etmek için önemli bir avantaj elde etmiş olurlar.

Zihin Haritalarının çok yönlülüğünü; iletişim, problem çözme, yaratıcı hayal kurma, öğretme, gözden geçirme, zaman yönetimi ve hafıza aracı olarak kullanmak, profesyonelleri iş hayatında etkin çalışma performansı açısından birkaç adım öne çıkarmaktadır.
 

Zihin Haritaları Nerelerde Kullanılır?

Zihin, kontrol edilebilmesi en zor fakat doğru yönlendirmeler yapıldığında da insanın en büyük yardımcısıdır. Dolayısıyla öğrenmede zihnimizi doğru planlama ve yönlendirmelerle kullanmamızı sağlayan teknik Zihin Haritaları tekniğidir.

Zihin haritasından söz edildiğinde, genellikle hızlı not tutma yöntemiymiş gibi algılanır. Doğrudur, not tutma, zihin haritası yönteminin en sık kullanıldığı alandır. Bu yöntemle, düz yazı metodu ile sayfalar sürecek not alma işlemi çok daha az eforla çok daha etkin gerçekleştirilebilmektedir. Ancak gerçekte kullanım alanı çok daha geniştir.
 

Zihin Haritalarının Kullanım Alanları

Hedef Belirleme: Günlük işlerde, haftalık planlamalar yaparken ya da orta ve uzun vadeli hedeflerin planlanmasında zihin haritasından yararlanılabilmektedir. Ana hedef merkeze alınıp, dallar yardımı ile alt hedefler belirlenebilir ve bunlar sağ beyne has yöntemle şekiller kullanarak hatırlamayı kolaylaştırıcı hale getirilebilir. Sonra, alt hedeflerin alt başlıklarını çıkartılarak birbirleriyle ilişkilendirilebilir.

Planlama: Planlamanın en etkin yolu olarak kabul edilen zihin haritaları ile doğru ve akılda kalıcı planlamalar yapmak mümkün olmaktadır.

Bilgiyi Organize Etme: Bilginin organize edilmesi ve görünür kılınarak kelime yığınlarından çıkıp kullanılabilir hale getirilmesi için kullanılabilecek en etkin araç zihin haritalarıdır.

İletişim Kurma: Zihin haritası (Mind Map) beynin doğal çalışma şekline uygun iletişim aracıdır. Zihin Haritası desteğiyle iletişim kuran bireyler, daha özgüvenli, daha etkin ve eksiksiz olacağından iletişim kurmada mükemmeliyete ulaşabilmektedirler.

“Zihin Haritalarını kullanarak, iletişim konusunda daha fazla netlik sağlıyoruz; daha fazla yaratıcı fikri daha kısa zamanda üretiyor ve her gün oldukça fazla zaman kazanıyoruz. Kısacası daha fazla iş bitiriyoruz.”

– Cliff Shaffran, CEO, Q3 Global

Proje Yönetimi: Zihin Haritalarıyla yönetilen projelerin daha kısa sürede daha yüksek başarıyla dolayısıyla çok daha yüksek verimle gerçekleştiği yapılan araştırmalar sonucu görülmektedir.

Problem Çözme: Problem çözme aktivitelerinin başarıya ulaşması için kilit rol oynayan bütünü görebilme ve doğru bağlantıları oluşturma açısından en etkili yöntemlerden biri zihin haritalarıdır. Zihin haritaları ile bireyler bütüne ait tüm parçaları bir anlam bütünlüğü çerçevesinde net bir şekilde görebilir, doğru sonuca daha kısa sürede ulaşabilirler.

Öğrenmeyi Öğrenme: Öğrenmeyi öğrenme ve öğrendiğini etkin kullanabilme yeteneğini edinmeyi ifade eden zihin haritaları, öğrenmeyi büyük ölçüde kolaylaştırmaktadır. Bu niteliği ile öğrenme güçlüğü çeken bireylerin eğitimlerinde de kullanılan bir öğrenme yöntemidir.

Toplantı Hazırlığı: Toplantıya girmeden önce, üzerinde durulmak , tartışılmak istenen konuları bu yöntemle belirlenebilir ve toplantıda kullanılmak üzere tek bir sayfada görselleştirilebilir.

Sunum Hazırlığı ve Sunum Yapma: Sunum yapmak, pek çok kişi için kabustur. Birçok birey, topluluk önünde konuşmaktan, söyleyeceklerini unutmaktan, velhasıl hata yapmaktan korkar. Zihin Haritaları Yöntemi ile sunum hazırlıkları sırasında, aktarılacak konuların önceden belirlenmesi, birbirleri arasında ilişkilendirme yapılması ve bağlantıyı koparmayacak, akılda kalıcı anahtarların tespit edilmesi ve Zihin Haritaları desteği ile sunumun gerçekleştirilmesi yalnızca sunumu kabus olmaktan çıkarmaz, aynı zamanda sunumu gerçekleştiren ve dinleyenler için daha keyifli ve efektif hale getirir.

Raporlama: Herhangi bir konuda rapor hazırlanacağı zaman da bu yöntemden yararlanmak etkili bir çözüm olacaktır. İstenen rapor ne kadar detaylı ve karmaşık olursa olsun zihin haritası yöntemi ile önce konunun toparlanması, raporun etkililiğinin artırmasına yardımcı olacaktır.

Beyin Fırtınaları: Beyin fırtınası, özellikle yaratıcı düşünme ve yeni fikirler ortaya çıkarma konusunda yararlanılan en güçlü yöntemlerden biridir. Yaratıcı fikirler, Zihin Haritası yöntemiyle birleştirildiğinde çok daha etkili olabilmektedir. Beyin fırtınası sonucunda ortaya çıkan fikirler, zihin haritası yöntemiyle kaydedildiğinde, birbirini destekleyen ve birbirleriyle bağlantılı olanlar kolaylıkla görülebilir. Böylelikle, geliştirme aşamasında yol gösterici olurlar

Eğitim sistemimiz öğrencileri ezbere koşarak yaratıcı zekalarını geliştirmelerini engellediğinden, 5 yaşındaki bir çocuk yaratıcı zekasının yüzde 90'ını kullanırken, aynı oran yetişkinlerde yüzde 10'lara düşmektedir. Zihin Haritaları, kaybedilen bu yaratıcı zekanın yeniden kazanılması ve beynin bütün kapasitesiyle kullanmasını hedeflemektedir.

Ne dersiniz? Sizce de beyin tahribatı anlamına gelen ezberleme yöntemi ve ezberci öğrenme yöntemlerinden sıyrılıp beynimizin gerçek performansını ortaya çıkarmanın en etkin yolu olan Zihin Haritalarını öğrenmenin ve hayatımıza uygulamanın zamanı gelmedi mi?